Kurs: Darmowy kurs Python dla początkujących
Lekcja 7: Instrukcje warunkowe
Instrukcje if
, elif
, else
Instrukcje warunkowe to podstawowy element każdego języka programowania. W Pythonie umożliwiają wykonywanie różnych bloków kodu w zależności od spełnienia określonych warunków. Instrukcje if
, elif
i else
pozwalają tworzyć logiczne ścieżki w programie.
1. Instrukcja if
Instrukcja if
sprawdza, czy warunek jest spełniony (czyli zwraca True
). Jeśli tak, wykonuje blok kodu znajdujący się pod nią. Oto podstawowy przykład:
# Instrukcja if x = 10 if x > 5: print("x jest większe od 5")
Wynik:
x jest większe od 5
2. Instrukcja if
z else
Instrukcja else
pozwala określić blok kodu, który zostanie wykonany, jeśli warunek if
nie jest spełniony:
# Instrukcja if z else x = 3 if x > 5: print("x jest większe od 5") else: print("x jest mniejsze lub równe 5")
Wynik:
x jest mniejsze lub równe 5
3. Instrukcja if
z elif
Jeśli mamy więcej niż dwa możliwe scenariusze, możemy użyć instrukcji elif
(skrót od „else if”). Pozwala ona dodać kolejne warunki do sprawdzenia:
# Instrukcja if z elif x = 7 if x > 10: print("x jest większe od 10") elif x > 5: print("x jest większe od 5, ale mniejsze lub równe 10") else: print("x jest mniejsze lub równe 5")
Wynik:
x jest większe od 5, ale mniejsze lub równe 10
4. Zagnieżdżone instrukcje if
Możesz używać instrukcji if
wewnątrz innych instrukcji if
, tworząc zagnieżdżone warunki:
# Zagnieżdżone instrukcje if x = 15 if x > 10: print("x jest większe od 10") if x > 20: print("x jest również większe od 20") else: print("x jest mniejsze lub równe 20")
Wynik:
x jest większe od 10 x jest mniejsze lub równe 20
5. Operator trójargumentowy (skrótowa forma if
–else
)
Python pozwala na użycie operatora trójargumentowego, który umożliwia zapisanie prostych instrukcji warunkowych w jednej linii:
# Operator trójargumentowy x = 10 wynik = "Większe od 5" if x > 5 else "Mniejsze lub równe 5" print(wynik)
Wynik:
Większe od 5
6. Zasady wcięć w Pythonie
Python wymaga używania wcięć (ang. indentation) do oznaczania bloków kodu wewnątrz instrukcji warunkowych. Wszystkie linie kodu należące do danego bloku muszą mieć to samo wcięcie:
# Przykład poprawnych wcięć x = 10 if x > 5: print("x jest większe od 5") print("To jest część tego samego bloku") else: print("x jest mniejsze lub równe 5") print("To jest część bloku else")
Niewłaściwe użycie wcięć spowoduje błąd składniowy:
# Przykład błędu wcięcia x = 10 if x > 5: print("x jest większe od 5") # SyntaxError: expected an indented block
7. Sprawdzanie wielu warunków
Możesz łączyć wiele warunków w jednej instrukcji if
, używając operatorów logicznych and
i or
:
# Sprawdzanie wielu warunków x = 15 if x > 10 and x < 20: print("x jest większe od 10 i mniejsze od 20") if x < 10 or x > 20: print("x jest mniejsze od 10 lub większe od 20") else: print("x znajduje się w przedziale 10-20")
Wynik:
x jest większe od 10 i mniejsze od 20 x znajduje się w przedziale 10-20
Operatory logiczne w praktyce
Operatory logiczne w Pythonie są kluczowe w tworzeniu bardziej zaawansowanych instrukcji warunkowych. Pozwalają na łączenie i modyfikowanie warunków w celu kontrolowania przepływu programu. Python oferuje trzy główne operatory logiczne: and
, or
oraz not
.
1. Operator and
Operator and
zwraca True
, jeśli oba warunki są prawdziwe. Jeśli choć jeden z warunków jest fałszywy, zwraca False
. Jest on często używany w sytuacjach, gdy chcemy, aby wiele warunków było spełnionych jednocześnie.
# Przykład użycia operatora and x = 15 if x > 10 and x < 20: print("x jest większe od 10 i mniejsze od 20") else: print("x nie spełnia obu warunków")
Wynik:
x jest większe od 10 i mniejsze od 20
2. Operator or
Operator or
zwraca True
, jeśli przynajmniej jeden z warunków jest prawdziwy. Zwraca False
tylko wtedy, gdy oba warunki są fałszywe.
# Przykład użycia operatora or x = 25 if x < 10 or x > 20: print("x jest mniejsze od 10 lub większe od 20") else: print("x znajduje się w przedziale 10-20")
Wynik:
x jest mniejsze od 10 lub większe od 20
3. Operator not
Operator not
zwraca odwrotność wartości logicznej. Jeśli warunek jest prawdziwy, not
zmienia go na False
, a jeśli warunek jest fałszywy, zmienia go na True
.
# Przykład użycia operatora not x = 5 if not x > 10: print("x nie jest większe od 10") else: print("x jest większe od 10")
Wynik:
x nie jest większe od 10
4. Łączenie operatorów logicznych
Możesz łączyć operatory logiczne w bardziej złożonych wyrażeniach. Ważne jest, aby używać nawiasów w celu określenia priorytetu operacji.
# Łączenie operatorów and, or i not x = 15 y = 5 if (x > 10 and y < 10) or not (x == 20): print("Warunek został spełniony") else: print("Warunek nie został spełniony")
Wynik:
Warunek został spełniony
5. Sprawdzanie wielu warunków w jednej linii
Python pozwala na zapisanie kilku warunków w jednej linii za pomocą operatorów logicznych. To przydatne, gdy chcemy skrócić kod i zachować jego czytelność:
# Sprawdzanie wielu warunków w jednej linii wiek = 20 prawo_jazdy = True if wiek >= 18 and prawo_jazdy: print("Możesz prowadzić samochód") else: print("Nie możesz prowadzić samochodu")
Wynik:
Możesz prowadzić samochód
6. Operatory logiczne z innymi typami danych
Operatory logiczne mogą być również używane z innymi typami danych, takich jak stringi czy listy. Python interpretuje wartość jako True
, jeśli nie jest ona pusta lub równa 0
:
# Operatory logiczne z różnymi typami danych imie = "Anna" wiek = 0 if imie and not wiek: print("Imię zostało podane, ale wiek nie został określony")
Wynik:
Imię zostało podane, ale wiek nie został określony
7. Sprawdzanie zagnieżdżonych warunków
Operatory logiczne ułatwiają pracę z zagnieżdżonymi warunkami, eliminując potrzebę tworzenia wielu instrukcji if
:
# Zagnieżdżone warunki z operatorami logicznymi x = 15 y = 30 if x > 10 and (y > 20 or y < 40): print("Oba warunki zostały spełnione")
Wynik:
Oba warunki zostały spełnione
Następna lekcja ==> Pętle
Spis Treści - darmowy kurs Python dla początkujących
Lekcja 1: Wprowadzenie do programowania
- Co to jest programowanie?
- Dlaczego warto uczyć się Pythona?
- Instalacja Python i wprowadzenie do edytorów (IDLE, VS Code).
Lekcja 2: Pierwszy program w Pythonie
- Składnia Pythona.
- Wyświetlanie tekstu (funkcja print).
- Komentarze i ich znaczenie.
Lekcja 3: Podstawowe typy danych
- Liczby: int, float.
- Ciągi znaków (stringi).
- Typ logiczny (boolean).
- Funkcja type.
Lekcja 4: Zmienne i operatory
- Deklaracja i przypisywanie zmiennych.
- Operatory arytmetyczne, porównania, logiczne.
Lekcja 5: Listy i krotki
- Tworzenie list i krotek.
- Indeksowanie, dodawanie, usuwanie elementów.
- Operacje na listach.
Lekcja 6: Słowniki i zbiory
- Tworzenie i operacje na słownikach.
- Iteracja po słownikach.
- Zbiory i ich zastosowania.
Lekcja 7: Instrukcje warunkowe
- Instrukcje if, elif, else.
- Operatory logiczne w praktyce.
Lekcja 8: Pętle
- Pętla for i while.
- Instrukcje break, continue, else w pętlach.
Lekcja 9: Funkcje
- Tworzenie i wywoływanie funkcji.
- Argumenty i wartości domyślne.
- Funkcje anonimowe (lambda).
Lekcja 10: Praca z plikami
- Otwieranie, czytanie i zapisywanie plików.
- Obsługa błędów przy pracy z plikami.
Lekcja 11: Podstawy programowania obiektowego
- Klasy i obiekty.
- Atrybuty i metody.
- Prosty projekt: Zarządzanie listą zadań.
Lekcja 12: Tworzenie prostego kalkulatora
- Łączenie funkcji i warunków.
- Obsługa błędów (try-except).
Lekcja 13: Zarządzanie plikami tekstowymi
- Program do przechowywania i wyszukiwania notatek w plikach.
Lekcja 14: Prosta gra tekstowa w Python
- Wprowadzenie do pętli i logiki gry.
- Interaktywna gra konsolowa, np. zgadywanie liczby.
Jeśli chciałbyś być poinformowany o następnych kursach to zapisz się do naszego newslettera: